AI NÊN ĐỌC THẦN HỌC?

THẦN HỌC DÀNH CHO MỌI NGƯỜI. Thật vậy, mọi người đều cần phải là một nhà thần học. Trong thực tế, mỗi người là một nhà thần học - thuộc nhiều hạng khác nhau.

Và đó mới chính là nan đề. Làm nhà thần học không chuyên hoặc chuyên nghiệp thì không có gì sai, nhưng làm nhà thần học thiếu hiểu biết hoặc nhà thần học cẩu thả thì sai trật hoàn toàn. Vì thế mọi người phải đọc và nghiên cứu thần học.

"Thần học" đơn giản có nghĩa là suy nghĩ về Đức Chúa Trời và diễn tả những tư tưởng ấy theo một cách nào đó. Sẽ có định nghĩa chính xác hơn trong chương thứ nhất, nhưng theo ý nghĩa căn bản này, mỗi người đều là nhà thần học. Ngay cả người vô thần cũng có một nền thần học. Họ nghĩ về Đức Chúa Trời, khước từ sự thực hữu của Ngài, và bày tỏ điều đó đôi khi qua bộ tín điều - và luôn luôn bày tỏ trong lối sống. Người theo tôn giáo phi Cơ đốc đã đổi Đức Chúa Trời chân thần để lấy vị thần giả mạo của mình,và bày tỏ thần học đó bằng nhiều cách khác nhau.

Nhưng hầu như mọi độc giả của sách này đều là người hữu thần, nếu không nói họ còn là tín hữu của Chúa Jesus Christ nữa.Cho nên những suy nghĩ của bạn - dầu tản mạn hay đã có hệ thống - đều hướng về Đức Chúa Trời hằng sống, là Chân Thần duy nhất, Đấng đang thực hữu. Vì vậy, lại càng có cớ khiến bạn phải học thần học hơn nữa, vì toàn bộ thì giờ và năng lực bạn dành để suy nghĩ về Đức Chúa Trời chân thần không những mở rộng tâm trí mà còn ảnh hưởng đến đời sống bạn nữa.

Để làm ví dụ về cách thần học có thể ảnh hưởng thế nào đến đời sống bạn, hãy nghĩ về đề tài khai trình trách nhiệm. Tất cả chúng ta đều có nhiều bình diện khai trình khác nhau. Chúng ta phải chịu trách nhiệm khai trình với chính mình; lương tâm giải quyết điều đó. Nhưng lương tâm có thể bị thiên lệch, chai lì hoặc phớt lờ, vì vậy sẽ làm giảm bớt trách nhiệm khai trình trên bình diện đó. Chúng ta phải khai trình với xã hội, nhưng mỗi xã hội có những tiêu chuẩn pháp lý khác nhau, và một cá nhân đôi khi có thể vi phạm nhiều tiêu chuẩn mà vẫn tránh thoát được trách nhiệm khai trình của mình. Những đơn vị khác nữa đòi hỏi khai trình trách nhiệm gồm gia đình, hội thánh địa phương, sở làm, v.v... Nhưng những người tin nơi Đức Chúa Trời chân thần nhận thấy họ còn phải khai trình với Ngài nữa. Đôi khi chúng ta có vẻ thoát được trách nhiệm khai trình hiện nay với Chúa, nhưng không ai thoát được trách nhiệm khai trình trong tương lai, vì hết thảy chúng ta đều phải đứng trước Ngai Đoán Xét của Đấng Christ. Thần học về sự phán xét buộc chúng ta phải nghĩ đến một phương diện của Đức Chúa Trời mà đáng phải thể hiện qua một nhân sinh quan tỉnh táo và khôn ngoan ngay hiện giờ.

Những nhà thần học tốt được xếp vào rất nhiều dạng. Có người bị kể là ngu dốt theo cách đánh giá của thế gian; thế nhưng họ thực sự hiểu rất nhiều lẽ thật về Đức Chúa Trời. Có người rất chuyên cần nhưng không chuyên nghiệp. Còn có người rất tài giỏi và hiểu rộng đọc nhiều. Có người là nhà thần học chuyên nghiệp; phần lớn không phải nhà thần học chuyên nghiệp.

Sách nầy được viết cho số đông những người không phải nhà thần học chuyên nghiệp ấy. Nếu viết cho nhà thần học chuyên nghiệp,tôi sẽ phải làm nhiều việc khác hẳn. Tôi sẽ không cần cố ý giữ cho ngôn ngữ đơn giản và những phần giải thích đừng phức tạp. Tôi chắc không dùng nhiều minh họa (dù một số sách chuyên môn có thể dùng rất hay!). Tôi sẽ không hạn chế tối thiểu những chú thích cuối trang. Những nhà chuyên nghiệp thường muốn đoan chắc tác giả đã đọc mọi sự về một đề tài (nhưng mấy ai đã đọc hết được?). Ít nhất họ cũng muốn thấy bằng chứng tác giả đọc rất nhiều sách qua số lượng những chú thích đa dạng, và một số chú thích buộc phải rất hiện đại. Tôi nghĩ đã chứng tỏ mình có thể làm điều nầy trong những quyển sách khác, nhưng trong sách nầy, tôi đã chọn giới hạn tối thiểu những ghi chú cuối trang. Tôi chỉ dùng khi cần thiết phải dẫn chứng tư liệu của câu nói mà có thể độc giả nghĩ là không đúng, hoặc để nói rõ không phải mình đang dựng lên một bù nhìn rơm. Nhưng tôi thường dùng chú thích để nêu những sách hoặc bài viết tôi nghĩ ích lợi cho vấn đề cụ thể đang luận đến. Nhờ đó, độc giả nếu muốn có thể nghiên cứu thêm về đề tài đó.

Nhưng nếu thần học là cách suy nghĩ về Đức Chúa Trời và diễn tả những tư tưởng đó, thì hãy đánh giá sách nầy trên cơ sở sách có phản ánh những tư tưởng chính xác về Đức Chúa Trời hay không, và có diễn tả chính xác đơn giản cho bạn sao cho đem lại những thay đổi trong suy nghĩ và lối sống của bạn hay không.

Cụm từ “đạo lành” mà Phaolô dùng có nghĩa là giáo lý tốt, lành mạnh (như trong IITi 4:3; Tit 1:9). Giáo lý lành mạnh hay thần học tốt luôn luôn phải đem lại nếp sống thánh thiện. Khi cầu nguyện cho các hội thánh, Phaolô đã cầu nguyện cho họ hiểu biết càng thêm lên, vì nhận thấy hiểu biết ấy sẽ đem lại nếp sống thánh khiết (ví dụ như Phi 1:9-11; Co 1:9-10). Thần học lành mạnh bày tỏ không những trong tín lý mà còn trong đời sống kết quả, và nếp sống thánh khiết phải đặt nền tảng trên thần học lành mạnh.

Thần học ảnh hưởng thế nào trên đời sống của tôi hay của bạn là trách nhiệm riêng tư của mỗi cá nhân chúng ta. Nhưng làm cho đời sống chúng ta trở nên giống hình ảnh của Đấng Christ là mục đích tối hậu trong việc nghiên cứu thần học. Thế nhưng phân tích cho cùng, không quyển sách nào làm nổi điều đó. Chỉ Đức Chúa Trời và bạn có thể làm được."

Phần mở đầu, là tựa đề phần này, đơn giản có nghĩa là những nhận xét mở đầu hoặc sơ bộ. Phần này cho tôi (tác giả) cơ hội giúp độc giả biết vài điều trong kế hoạch tổng quát của mình, cả về phạm vi và những giới hạn của nó, cũng như một số những tiền giả định trong cách suy nghĩ của tác giả và những phương thức định dùng. Lời tựa nhằm hướng độc giả đến dự định của tác giả dành cho sách này.

PHẦN I - MỞ ĐẦU -
Chương 1 - NHỮNG KHÁI NIỆM VÀ ĐỊNH NGHĨA

I. KHÁI NIỆM THẦN HỌC.

Là tác phẩm luận về thần học thì tự nó cũng nói ngay đôi điều về phạm vi, trọng tâm và những giới hạn. Từ ngữ “thần học”(theology) ra từ chữ theos có nghĩa là Đức Chúa Trời và logos có nghĩa là sự diễn tả hữu lý, nghĩa là sự giải thích hữu lý về đức tin tôn giáo. Như vậy, thần học Cơ đốc có nghĩa là sự giải thích hữu lý về đức tin Cơ đốc.

Khái niệm tổng quát này về thần học bao hàm ít nhất ba yếu tố.

(1) Thần học là có thể hiểu được. Lý trí con người có thể hiểu được thần học theo phương cách hữu lý và có trật tự.

(2) Thần học đòi hỏi sự giải thích. Đến lượt sự giải thích này bao gồm sự chú giải Kinh Thánh và hệ thống hóa.

(3) Đức tin Cơ đốc có nguồn gốc từ Kinh Thánh, cho nên thần học Cơ đốc là bộ môn nghiên cứu đặt nền tảng trên Thánh Kinh.

Như vậy thần học là sự khám phá, hệ thống hóa và trình bày những chân lý về Đức Chúa Trời.

II. NHỮNG THỂ LOẠI THẦN HỌC

Có thể phân loại các thần học theo nhiều cách khác nhau.

(1) Theo kỷ nguyên: chẳng hạn như thần học thời các giáo phụ, thần học trung cổ, thần học cải chánh, thần học hiện đại.

(2) Theo quan điểm: như Thần học Arminius,thần học Calvin, thần học Công giáo, thần học của Barth, thần học tự do v.v...

(3) Theo trọng tâm: như thần học lịch sử, thần học Thánh Kinh, thần học hệ thống, thần học biện giải, thần học giải kinh v.v... Một số điểm phân biệt nầy rất quan trọng cho người nghiên cứu thần học.

A. Thần Học Lịch Sử

Thần học lịch sử tập trung vào suy nghĩ và ý kiến của những người nghiên cứu Thánh Kinh đã nghĩ về sự dạy dỗ của Kinh Thánh - với tư cách hoặc cá nhân hoặc tập thể - như trong những công bố của các Giáo Hội Nghị. Thần học lịch sử cho thấy hội thánh đã phát biểu cả chân lý lẫn sai lầm như thế nào, và hướng dẫn nhà thần học trong sự hiểu biết và phát biểu giáo lý của riêng họ. Người nghiên cứu có thể tìm hiểu chân lý cách hiệu quả hơn nhờ được biết những đóng góp và những sai lầm của lịch sử hội thánh. Khi thuận tiện, tôi sẽ đưa vào một vài lịch sử giáo lý trong sách nầy.

B. Thần Học Thánh Kinh

Mặc dầu từ ngữ “thần học Thánh Kinh” được dùng rất nhiều cách khác nhau, nhưng nó giúp đặt tên một trọng điểm đặc biệt cho việc nghiên cứu thần học. Theo ý nghĩa không chuyên, thần học Thánh Kinh có thể nói đến thần học phái kiền thành (để phân biệt với thần học triết học), hoặc thần học đặt căn bản trên Thánh Kinh (phân biệt với loại thần học đang tương tác với những nhà tư tưởng đương thời), hoặc thần học chú giải kinh (exegetical theology - để phân biệt với thần học suy biện). Một vài bộ môn thần học Thánh Kinh đương thời theo quan điểm thần học tự do rơi vào phạm trù thứ nhì, là thần học chú giải kinh, dầu vậy loại chú giải nầy không trung tín trình bày sự dạy dỗ của Kinh Thánh. Công việc của chúng cũng thường bao gồm một sự bình luận liên tục xuyên suốt Kinh Thánh được gộp lại với nhau theo phạm trù lớn hơn nào đó như vương quốc hay giao ước của Đức Chúa Trời (nếu là thần học Thánh Kinh Cựu Ước),hoặc những phạm trù khác như những sự dạy dỗ của Chúa Jesus, của Phaolô và Cơ đốc giáo nguyên thủy (nếu là thần học Thánh Kinh Tân Ước).

Theo ý nghĩa chính xác, thần học Thánh Kinh có tiêu điểm sắc nét hơn thế nhiều. Nó luận giải có hệ thống về tiến triển sự tự mặc khải của Đức Chúa Trời theo dòng lịch sử trong Kinh Thánh. Từ định nghĩa nầy nổi bật lên bốn đặc điểm:

(1) Những kết quả của bộ môn nghiên cứu thần học Thánh Kinh phải được trình bày theo một hình thức có hệ thống. Trên phương diện này, thần học Thánh Kinh giống với những lãnh vực khác của các bộ môn nghiên cứu về Thánh Kinh và thần học. Hệ thống hay cách sắp xếp để trình bày thần học Thánh Kinh không nhất thiết phải dùng cùng những phạm trù của thần học hệ thống. Không buộc phải dùng, mà cũng không buộc phải tránh dùng.

(2) Thần học Thánh Kinh chú ý đến vùng đất lịch sử đã nhận sự mặc khải của Đức Chúa Trời. Bộ môn này nghiên cứu đời sống của những trước giả Kinh Thánh, những hoàn cảnh thúc giục họ viết, và hoàn cảnh lịch sử của người nhận tác phẩm của họ.

(3) Thần học Thánh Kinh nghiên cứu sự mặc khải trong trình tự tiệm tiến mà khải thị ấy được tỏ ra. Thần học Thánh Kinh thừa nhận sự mặc khải không hoàn tất trong chỉ một hành động đơn lẻ của Đức Chúa Trời,nhưng được mở ra theo một loạt những giai đoạn liên tiếp và sử dụng nhiều người khác nhau. Kinh Thánh là bản ký thuật sự tiến triển của mặc khải, và thần học Thánh Kinh tập chú vào tiến triển đó. Ngược lại, thần học hệ thống xem sự mặc khải như tổng thể đã hoàn tất.

(4) Thần học Thánh Kinh tìm tài liệu nguồn của mình từ Kinh Thánh. Thực ra những nền thần học hệ thống chính thống cũng vậy.Nói như vậy không có ý bảo các bộ môn thần học Thánh Kinh hay thần học hệ thống đã không thể hoặc không lấy tài liệu từ các nguồn khác, nhưng thần học hay bản thân giáo lý không ra từ bất kỳ nguồn nào khác ngoài Thánh Kinh.

C. Thần Học Hệ Thống

Thần học hệ thống liên kết dữ liệu của sự mặc khải trong Thánh Kinh như một tổng thể để phô bày cách hệ thống bức tranh toàn cảnh về sự tự mặc khải của Đức Chúa Trời.

Thần học hệ thống có thể bao gồm cả những bối cảnh lịch sử, biện minh học, bênh vực, và công tác chú giải Kinh Thánh, nhưng tập trung vào cấu trúc tổng thể của giáo lý Thánh Kinh.

Tóm lại: Thần học là sự khám phá, hệ thống hóa và trình bày những chân lý về Đức Chúa Trời. Thần học lịch sử hoàn tất điều nầy bằng cách tập trung vào điều những người khác trong suốt dòng lịch sử đã nói về những chân lý nầy. Thần học Thánh Kinh thực hiện điều nầy bằng cách khảo lược sự mặc khải tiệm tiến chân lý của Đức Chúa Trời. Thần học hệ thống trình bày một cấu trúc tổng thể."