Lu-ca\ Luke. Luc.

Là một tên tắt của Lucanus. Không nên lẫn lộn với Lu-si-út người Sy-ren (Công 13:1; Rô 16:21), là tên một người khác. Tên Lu-ca chép ba lần trong Tân Ước (Cô 4:14; IITi 4:11; Philm 24), chắc tất cả đều chỉ về người chép sách tin lành thứ ba. Hiệp những truyền khẩu với Kinh Thánh, ta có thể phác qua tiểu sử của Lu-ca. Sanh tại An-ti-ốt ở Sy-ri, Lu-ca học khoa y học. Cũng có lời truyền khẩu nói Lu-ca là một họa sĩ có tài đã vẽ hình bà Ma-ri. Lu-ca dường như không phải sanh ra là người Do-thái, vì không được Phao-lô kể vào số "những người chịu cắt bì" (so Cô 4:11 với 14). Không biết Lu-ca tin Chúa hồi nào.

Lu-ca theo Phao-lô tại Trô-ách và đồng đi sang Ma-xê-đoan. Nếu theo dõi ta thấy đột nhiên Công 16:10 bắt đầu dùng ngôi thứ nhứt số nhiều, chữ "chúng ta" có thể giúp hiểu rằng Lu-ca, người chép sách Công vụ các sứ đồ cộng tác với Phao-lô từ lúc đó. Cho đến tận thành Phi-líp, Lu-ca còn ở với Phao-lô. Công 17:1 lại trở về dùng ngôi thứ ba khi Phao-lô khởi sự bỏ chỗ đó tỏ ra Lu-ca cứ ở lại. Từ đó cho đến hết cuộc lưu hành truyền đạo thứ hai của Phao-lô, chẳng nghe gì về Lu-ca nữa. Song đến cuộc lưu hành thứ ba, Công 20:5 dùng "chúng ta" tỏ ra Lu-ca lại cộng tác với Phao-lô, dường như hai ông lại cộng rác với nhau ở thành Phi-líp, nơi Lu-ca đã bỏ Phao-lô trước. Cùng với Phao-lô, Lu-ca qua Mi-lê, Ty-rơ và Sê-sa-rê, rồi đến Giê-ru-sa-lem (20:5; 21:18). Giữa hai lần Phao-lô thăm thành Phi-líp có một thời gian 7 năm (51-58 S.C.); chắc Lu-ca để thì giờ đó giảng tin lành tại thành Phi-líp và miền lân cận. Có câu nói đến Lu-ca trong thời gian nầy; "chúng tôi có sai một người anh em (tức Lu-ca) cùng đi (với Tít), là người có tiếng khen đồn khắp trong các Hội Thánh tại những điều người đã làm vì đạo Tin lành" (IICôr 8:18). Theo ý chung của nhiều nhà giải Kinh Thánh, thì dường như IICôr "chép tại thành Phi-líp, thuộc xứ Ma-xê-đoan, gởi bởi Tít và Lu-ca", dầu không có tên Lu-ca trong thư (so với IICôr 8:23 và 9:3, 5). Nếu quả thật vậy, có thể đoán rằng trong ba tháng Phao-lô tại thành Phi-líp (Công 20:3), Lu-ca từ thành đó được sai đến thành Cô-rinh-tô (IICôr 12:18).

Lu-ca cũng hiệp tác với Phao-lô trong cuộc hành trình đáng ghi nhớ qua La-mã (Công 27:1). Lu-ca ở bên cạnh Phao-lô khi bị cầm tù lần thứ nhất (Cô 4:14; Philm 24), và nếu IITi-mô-thê viết trong khi Phao-lô bị tù lần thứ hai, thì có lời làm chứng trong thơ (4:11) rằng Lu-ca vẫn còn trung tín cho đến khi sứ đồ đã chịu chết khốn cực. Sau khi Phao-lô chết, không thể biết chắc về Lu-ca nữa. Trong đoạn sách danh tiếng của Épiphanius viết Lu-ca nhận trách nhiệm rao truyền Tin lành bắt đầu tại Dalmatie và Gallia. Lu-ca chết bao nhiêu tuổi không rõ; có lẽ tử vì đạo giữa 75 và 100 S.C.